Aktualizacja Programu Ochrony Wód Morskich

Zachowanie dobrego stanu środowiska mórz europejskich przy jednoczesnym zapewnieniu
i utrzymaniu ich zasobów i możliwości korzystania z usług morskich to wielkie wyzwanie wymagające zintegrowanego podejścia Państw Członkowskich. W tym celu, w 2008 r. przyjęto rozwiązanie jednolite dla zróżnicowanych mórz Unii Europejskiej, w tym Morza Bałtyckiego - Ramową Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiającą ramy działań Wspólnoty
w dziedzinie polityki środowiska morskiego – zwaną Ramową Dyrektywą ws. Strategii Morskiej (RDSM).

Celem dyrektywy jest osiągnięcie dobrego stanu środowiska wód morskich do 2020 r. Realizacja tego założenia odbywa się przede wszystkim poprzez zapobieganie degradacji środowiska morskiego, odtwarzanie ekosystemów morskich oraz zapobieganie i eliminowanie zanieczyszczeń środowiska morskiego. Zapewne wielu celów nie uda się osiągnąć w tak krótkim czasie, szczególnie mając
na uwadze długofalowe procesy przemian.

Zgodnie z dyrektywą w celu ochrony środowiska wód morskich opracowuje się i wdraża strategię morską, która jest zbiorem typowych instrumentów ochrony środowiska ukierunkowanych na ochronę środowiska morskiego. Na strategię morską składają się:

• opracowanie wstępnej oceny stanu środowiska wód morskich
• określenie właściwości typowych dla dobrego stanu środowiska wód morskich
• wyznaczenie celów środowiskowych dla wód morskich oraz związanych z nimi cech
• opracowanie i wdrożenie programu monitoringu wód morskich
• opracowanie i wdrożenie krajowego programu ochrony wód morskich.

Jednym z kluczowych zadań Państw Członkowskich jest obowiązek cyklicznej (co sześć lat) aktualizacji strategii morskich zgodnie z art. 17 dyrektywy. W pierwszym cyklu wdrażania zostały przygotowane
i przekazane do Komisji Europejskiej następujące dokumenty:

• wstępna ocena stanu środowiska wód morskich (dokument został przyjęty przez
  Radę Ministrów 10 listopada 2014 r. a następnie przekazany do Komisji Europejskiej)

• zestaw właściwości typowych dla dobrego stanu środowiska wód morskich (dokument został przyjęty przez Radę Ministrów 10 listopada 2014 r. a następnie przyjęty w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 maja 2016 r.);

• zestaw celów środowiskowych dla wód morskich (dokument został przyjęty przez Radę Ministrów 6 listopada 2015 r. a następnie przyjęty w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2017 r.);

• program monitoringu wód morskich (dokument został przyjęty przez Radę Ministrów 3 czerwca 2015 r. a następnie przekazany do Komisji Europejskiej);

• krajowy program ochrony wód morskich (dokument został uzgodniony z członkami
  Rady Ministrów 2 grudnia 2016 r. a następnie przyjęty w drodze rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2017 r.).

Warto w tym miejscu dodać, iż w konsorcjum ze Sweco Consulting opracowaliśmy w 2016 r.
Krajowy Program Ochrony Wód Morskich (KPOWM), na zlecenie KZGW (teraz PGW WP). KPOWM został przyjęty Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2017 r. w sprawie przyjęcia Krajowego programu ochrony wód morskich (Dz.U. 2017 poz. 2469). Rozporządzenie i sam dokument dostępne są na stronie: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170002469. Wyniki projektu są ponadto dostępne na stronie www.kpowm.gov.pl.

Obecnie trwa drugi cykl planistyczny dyrektywy, którego pierwszym etapem jest aktualizacja wstępnej oceny stanu środowiska wód morskich wraz z aktualizacją zestawu właściwości typowych dla dobrego stanu środowiska wód morskich. Na podstawie obu dokumentów wykonana została aktualizacja zestawu celów środowiskowych dla wód morskich. Warto w tym miejscu podkreślić,
iż w dniu 18 stycznia 2019 r. Rada Ministrów przyjęła Uchwałę Nr 8 w sprawie wyrażenia zgody
na przedłożenie Komisji Europejskiej aktualizacji wstępnej oceny stanu środowiska wód morskich wraz z projektem aktualizacji zestawu właściwości typowych dla dobrego stanu środowiska wód morskich (M.P.2019.230), co oznacza, iż dokumenty zostały przekazane do oceny Komisji Europejskiej.

Pełny dokument aktualizacji wstępnej oceny środowiska wód morskich dostępny jest na stronie GIOŚ: http://rdsm.gios.gov.pl/images/aktualizacja_wstepnej_oceny_stanu_srodowiska_wod_morskich.pdf.

DHI Polska ma w tym dokumencie istotny udział poprzez realizowane projekty, które zostały wykorzystane w przygotowany i ostatecznie przekazany do KE dokument.  Wykorzystana została analiza presji, w zakresie presji pochodzenia lądowego na zlecenie KZGW (teraz: PGW WP), którą zrealizowaliśmy w latach 2016-2017 w ramach projekt pn. „Opracowanie analizy presji i oddziaływań, w tym antropogenicznych, pochodzenia lądowego na wody morskie”. Materiał ten został bezpośrednio wykorzystany w opracowaniu aktualizacji wstępnej oceny. W aktualizacji wstępnej oceny wykorzystane zostały także informacje i oceny stanu, dotyczące ssaków morskich (foki i morświn), opracowane przez DHI Polska w ramach projektu „Pilotażowe wdrożenie monitoringu gatunków
i siedlisk morskich w latach 2015-2018”, realizowanego na zlecenie GIOS w konsorcjum z IM
w Gdańsku i Taxus IT w latach 2015-2018.

Opracowany został także uaktualniony zestaw celów środowiskowych dla wód morskich
przez Wody Polskie, dostępny pod adresem: https://monitorpolski.gov.pl/M2019000017301.pdf.

W październiku 2020 r. rozpoczęto prace nad aktualizacją programu ochrony wód morskich
– ostatniego elementu wdrażania cyklu planistycznego zgodnie z RDSM. Przedmiotem tego projektu jest opracowanie zaktualizowanej wersji zestawu działań podstawowych i doraźnych, mających na celu utrzymanie lub poprawę stanu środowiska morskiego polskiej strefy ekonomicznej, w odniesieniu
do każdej z 11 cechu stanu i presji. Wyniki pracy będą służyły wypełnieniu zobowiązań nie tylko wobec Komisji Europejskiej, ale także zobowiązań, które Polska podjęła na forum Komisji Helsińskiej (HELCOM), m.in. dotyczących regionalnej koordynacji działań (zgodnie z zapisami RDSM), a także uwzględnienia transgranicznego charakteru programów działań.

DHI Polska wraz ze Sweco Consulting będą głównym wykonawcą tego zadania.
Projekt zakłada 3 główne etapy:

Etap I: Opracowanie metodyki i wykonanie analizy luk;

Etap II: Przygotowanie projektu aPOWM wraz z projektem strategicznej oceny oddziaływania
na środowisko;

Etap III: Konsultacje społeczne projektu aPOWM oraz wsparcie merytoryczne podczas uzgodnień wraz z opracowaniem raportu dla Komisji Europejskiej.

Projekt programu wraz z prognozą OOŚ będzie przedmiotem 3-miesięcznych konsultacji społecznych w 2021 r. Dokumenty po konsultacji zostaną przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej przedłożone Radzie Ministrów, w celu uzyskania zgody na przedłożenie projektu dokumentu Komisji Europejskiej, zgodnie z art. 161 ust. 8 ustawy Prawo wodne. Projekt realizowany będzie do marca 2022.